Chàng ngốc Wilson

'Chẳng có nhân cách nào, dẫu tốt đẹp giỏi giang, hay tồi tàn, đần độn mà không bị huỷ hoại bằng sự chế giễu cười cợt. Lấy chú lừa làm ví dụ: tính cách của chú gần như hoàn hảo, chú là sinh linh ưu việt nhất trong đám động vật hèn kém vậy mà hãy xem sự chế nhạo đã đẩy chú đến đâu. Thay vì cảm thấy được khen ngợi khi người ta gọi mình là con lừa, chúng ta lại chìm trong phấp phỏng băn khoăn. (Trích cách ngôn của Chàng ngốc Wilson)'.

Hemingway, một đại văn hào người Mỹ từng thốt lên: "Toàn bộ nền văn học Mỹ hiện đại đều bắt nguồn từ Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn. Đó là tác phẩm hay nhất mà chúng ta từng có". Nhưng người ta lại cũng nói Chàng ngốc Wilson được xem là một trong những cuốn tiểu thuyết xuất sắc nhất của Mark Twain. Tác phẩm ra đời năm 1894, mười năm sau khi Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn được ấn hành. Nói như vậy để bạn biết rằng dù Chàng ngốc Wilson chưa thực sự nổi tiếng ở Việt Nam nhưng đối với thế giới, nó là một kiệt tác của một nhà văn thiên tài.

Câu chuyện được bắt đầu bằng "một nửa con chó" và một người thông thái được gắn biệt danh "bã đậu". "Số phận quý ngài Wilson thế là đã được định đoạt. Chuyện ấy lan ra khắp cả thị trấn và được thiên hạ đào đi xới lại. Đúng vào lúc mà chàng sắp sửa được yêu thích thì việc này đã khiến chàng có tên riêng, và cái tên "bã đậu" ấy sẽ bám theo chàng mãi. Người ta đã phán quyết chàng là một thằng ngốc ngay từ ngày đầu tiên, và chàng sẽ không thể rũ bỏ được cái tên đó, ngay cả muốn sửa chữa chút ít cũng chịu. Cái tên này sẽ sớm mất sắc thái kì thị và ác cảm, nhưng vẫn còn đó, đến tận hai mươi năm nữa"

Câu chuyện được kể dưới dạng tiểu thuyết trinh thám, Wilson - một luật sư trẻ, là con người "sống hồn nhiên, chất phác với tâm hồn của một đứa trẻ". Anh có một công việc tự tạo sau khi thấy mình quá nhàn rỗi là thu thập dấu vân tay của mọi người, công việc mà mọi người cho là ngớ ngẩn. Nhờ đó, Wilson đã khám phá ra một vụ tráo trộn lịch sử ở thị trấn nhỏ bình yên và luôn trong tâm trạng "ngái ngủ".

Trong vụ án, một cuộc đời tự do bị đánh cắp và thay vào đó là một cuộc đời nô lệ, sức mạnh được đánh cắp và được thế vào đó là sự hèn yếu, thiên đường bị tráo đổi với địa ngục... Hai số phận sẽ bị lạc lõng giữa cuộc đời không dành cho họ. Chàng ngốc của chúng ta cũng tìm ra hung thủ của một vụ giết người mà có lúc hàng trăm cái đầu ở thị trấn không bao giờ có thể nghĩ tới.

Thực chất câu chuyện không đơn giản chỉ kể về một con người thông thái bị kì thị và một cái kết có hậu là việc cả thị trấn công nhận mình đã chiếm ngôi vị "ngốc" sau khi Wilson được thăng chức thông thái. Câu chuyện còn là những giọt nước mắt đau khổ chảy cho những kiếp người nô lệ, dù cho người ấy chỉ còn 1/16 dòng máu là da đen, nhìn bề ngoài không hề có mảy may một chút dấu vết "mọi đen" nào.

Người ta bảo bạn ngốc, có thể trong suốt 20 năm trời bạn sẽ phải là một gã ngốc dù bạn biết họ mới chính là những kẻ ngốc, nhưng nếu bạn là nô lệ, thì cuộc đời bạn, trăm năm sau, nghìn năm sau, con cháu bạn cũng vẫn là nô lệ nếu cái xã hội bạn sống vẫn còn tồn tại. Vì thế người ta làm mọi cách để thay đổi cuộc đời dù biết đó có thể là một tội ác.

Một người mẹ không cam tâm nhìn đứa con yêu dấu của mình bị cái kiếp nô lệ nhục nhã đeo bám, một tình mẫu tử tưởng chừng như vô cùng cao cả, thiêng liêng lại khiến đứa con trở nên hư hỏng. Một cái kết tưởng chừng vui vẻ lại xiết bao đau khổ, nô lệ lại là nô lệ, quý tộc lại là quý tộc. Đồng thời chính môi trường sống lại làm nên tính cách thực sự của con người, cái đó sẽ theo bạn suốt cuộc đời.

Xuyên suốt tác phẩm chất hài hước luôn được thể hiện một cách tối đa. Những tình huống hài hước, những câu cách ngôn thực sự ấn tượng, dí dỏm và cực kì thông minh mang chất Mark Twain luôn xuất hiện để bắt đầu mỗi chương khiến chúng ta bật cười nhưng cũng luôn làm ta bận tâm suy nghĩ. Bởi ta thấy "có lúc đó là tiếng cười mỉa mai, châm biếm, có lúc đó là tiếng cười bi đát, cười ra nước mắt...". Và cũng vì "trong thế giới ngập tràn tiếng cười đó, người ngốc chưa hẳn đã là ngốc và người khôn, đương nhiên chưa hẳn đã là khôn". Mọi thứ đã bị đảo lộn, mơ mơ hồ hồ như chuyện "tái ông thất mã", khiến người đọc cũng như các nhân vật trong câu chuyện luôn gặp những bất ngờ.

"Mark Twain đã làm thay đổi cách nghe nhìn của người Mỹ, ông chính là một Lincoln trong văn học". Ông đã trả lại cho nước Mỹ ngôn ngữ và giọng điệu của con người bản xứ nước này, không phải bằng lối giễu nhại hay châm biếm mà bằng thứ văn học tinh tế và đầy chất hài hước".

Thực sự, nếu bạn chưa đọc Chàng ngốc Wilson thì bạn chưa hiểu gì về Mark Twain, văn chương Mark Twain, và chưa hiểu thế nào là người Mỹ thực sự.

Hạnh Lê
nguồn: http://ngoisao.net/News/Truyen-hay/2010/03/3B9CE6BA/